Doświadczenie szczytowe czasowe i stałe

Osoba znajdująca się na którymś z tych etapów, może mieć czasowe doświadczenie szczytowe z poziomu  nadpsychicznego, subtelnego, przyczynowego lub niedualnego. Oto kilka przykładów. Osoba na magicznym etapie rozwoju (której niełatwo jest wejść w czyjąś rolę) może mieć doświadczenie szczytowe z poziomu subtelnego (powiedzmy, promiennej jedności z Bogiem). W takim przypadku ta osoba będzie uważała, że doświadczenie jedności z Bogiem odnosi się tylko do niej (ponieważ nie potrafi wejść w czyjąś rolę i w ten sposób zrozumie, że wszyscy ludzie — a w rzeczywistości wszystkie istoty — są tak samo zjednoczone z Bogiem). Dozna ogromnego rozdęcia ego, które może nawet nabrać wymiarów psychotycznych. Z drugiej strony osoba na poziomie mitycznym (który poszerzył tożsamość ze stopnia egocentrycznego do socjocentrycznego, ale który jest bardzo konkretny, dosłowny i fundamentalistyczny) doświadczy subtelnej jedności z Bogiem jako zbawienia, które jest dane nie wyłącznie jej (jak uważa egocentryk), ale wyłącznie tym, którzy przyjmują określone mity („Jeśli chcesz być zbawiony, musisz wierzyć w mojego Boga/Bogini, który(- a) jest jednym i jedynym Bóstwem"); ta osoba może stać się fundamentalistą, zdecydowanym nawróci cały świat na swoją wersję objawionego Boga. Doświadczenie z poziomu subtelnego jest bardzo realne i autentyczne, ale musi być gdzieś wprowadzone, a w tym przypadku wprowadzone jest w etnocentryczny, fundamentalistyczny, mityczno-członkowski umysł, który dramatycznie ogranicza i ostatecznie wypacza kontury obszaru subtelnego (tak samo jak uczynił to w jeszcze większym stopniu poprzedni, egocentryczny etap). Osoba na poziomie formalno-refleksyjnym do świadczy subtelnej jedności z Bogiem w kategoriach bardziej opartych na rozsądku, może jako racjonalny teizm lub odmitologizowaną Podstawę Istnienia itd.
Inaczej mówiąc, dane doświadczenie szczytowe (czyli czasowy stan świadomości) zwykle jest interpretowane zgodnie z ogólnym etapem rozwoju osoby przeżywającej to doświadczenie.

Ale wszystkie do świadczenia szczytowe, choćby nie wiem jak głębokie, są tylko stanami czasowymi, przemijającymi i przejściowymi. Aby mogło dojść do wyższego rozwoju, te czasowe stany muszą się stać trwałymi cechami. Wyższy rozwój wiąże się po części z przemianą stanów odmiennych w trwałe urzeczywistnienia. Inaczej mówiąc, na wyższych odcinkach ewolucji transpersonalne potencjały, które były dostępne tylko w czasowych stanach świadomości, stopniowo przemieniane są w trwałe struktury świadomości (stany zamieniaj się w cechy).

"Psychologia integralna" 

Ken Wilber